روش تدریس[1] مبتنی بر نظریه فراشناخت
هدف اساسي
لازم است پيش از بيان هدف تدريس روش حاضر، تعريفي از واژة فراشناخت ارائه شود. در تعريف فراشناخت چنين آمده است: «فراشناخت عبارت است از آگاهي بر نظام شناختي و كنترل هدايت آن». در ادبيات روانشناسي، شناخت را معمولاً مترادف با تفكر مي‌آورند. بنابراين فراشناخت را مي‌توان آگاهي بر جريان تفكر و كنترل و هدايت آنان هم تعريف كرد. جريان شناخت انسان را در نظريه رواشناسي شناختي عبارت مي‌دانند از: دريافت، پردازش، نگهداري و انتقال اطلاعات. به اين اعتبار، فراشناخت فعاليتي است كه كنشهاي مربوط به چهار عنصر ياد شده را دربرمي‌گيرد و بر آنها نظارت تام دارد.
چنين نظري القاء كننده اين فكر است كه معلمان در مدارس بايد نخست فراگيرندگان را به روش دريافت، پردازش و نگهداري و انتقال اطلاعات درست اطلاعات فراخوانده و افزون بر آن دانش‌آموزان را ترغيب كنند تا جريان فعاليتهاي ذهني كه انجام مي‌دهد مورد بازنگري و اصلاح قرار دهند.
روي هم، هدف اساسي نظريه فراشناخت كمك به دانش‌آموز براي انديشيدن و پرورش مهارت فكر كردن در يادگيرندگان است. مطابق جريانهاي جهاني مربوط به آموزش، پرداختن به انديشيدن مردمان فرهيخته و اهل انديشه شاخص توسعه يافتگي به شمار مي‌آيد. افزون بر هدف ياد شده، يكي از اهداف آموزش فراشناخت پرورش، مهارتهاي انتقال يادگرفته‌ها به موفقيتهاي متعدد است. فرض بر اين است كه اگر فرد بتواند بر فرآيند عمليات شناختي خودآگاهي داشته باشد و از آنچه در حافظه‌اش موجود است مطلع گردد مي‌تواند مطلوب‌ترين شكل انتقال اطلاعات را نشان دهد.
مفاهيم اساسي روش تدريس فراشناختي
عمده‌ترين مفاهيمي كه در قالب روش تدريس فراشناختي در نظر است، مفاهيم: شناخت، فراشناخت، راهبردهاي فراشناختي، انتقال يادگيري، كنترل شناخت، خودنظم‌جويي فراحافظه، طرحواره‌ها و … از مفاهيم پايه‌اي هستند. مفهوم شناخت داير بر عمل دانستن و انديشيدن است. فراشناخت، فعاليتي وراي شناخت و عملي فراتر از عمل شناختي است. انتقال يادگيري به معني انتقال آموخته‌هاي فكري و عملي يادگيرنده است. كنترل شناخت با «خودرهبري» به يك معني به كار مي‌روند و اساس كار خود نظم‌جويي روي آوردن به كنترل و هدايت فردي جريانهاي فردي ست. مفهوم فراحافظه مربوط است به حوزة اطلاعاتي است كه در آن آگاهي فرد بر توانمندي حافظة خود بيشتراست.
طرحواره‌ها در نظريه فراشناخت، تصويرهاي ذهني هستند كه به فراگيرنده در ايجاد تصاوير ذهني از موقعيتهايي كه با آن مواجه مي‌گردد، كمك مي‌كند. طرحواره‌هاي ذهني سبب مي‌شوند، ساخت شناختي انسان مستحكم گردد. استحكام ساخت شناختي مربوط به وجود محتواي ذهني، نظير واقعيتها، مفاهيم، اصول، قوانين و … است. افزون بر آنچه گفته شد، راهبردهاي فراشناختي داراي اهميت فوق‌العاده‌اند؛ زيرا در آموزش دروس متعدد از آنان بهرة فراوان گرفته مي‌شود. راهبردهاي فراشناختي بر وفق آنچه پيشتر گفته شد، نيازهاي يادگيري را برطرف مي‌سازد. به هر روي، راهبردها آن دسته از فعاليتهاي ذهني و عملي هستند كه راه رسيدن به هدفها را هموار و ابزارهاي موردنياز براي دستيابي به آن را تدارك مي‌كنند.
[1] teaching method
